Фразеалагізмы, іх асаблівасці ўжывання ў рамане Івана Шамякіна "Вазьму твой боль"

Характарыстыка і азначэнне фраземы. Групы фразеалагічных адзінак у рамане Шамякіна "Вазьму твой боль: паводле суаднесенасці з часцінай мовы, семантычнай злітнасці кампанентаў, сінтаксічнай структуры. Аманімічнасць, варыянтнасць і сінанімія у фразеалогіі.
Краткое сожержание материала:

Размещено на

МІНІСТЭРСТВА АДУКАЦЫІ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ

УА: "Гомельскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Францыска Скарыны"

Філалагічны факультэт

Кафедра беларускай мовы

Дыпломная работа

Фразеалагізмы, іх асаблівасці ўжывання ў рамане Івана Шамякіна "Вазьму твой боль"

Гомель 2012



Рэферат

Дыпломная работа. 60 старонак, 35 крыніц.

Ключавыя словы: фразеалогія, фразеалагічныя адзінкі, фразеалагічны эквівалент.

Аб'ект даследавання: фразеалагічная адзінка.

Прадмет даследавання: фразеалагічныя адзінкі ў рамане І. Шамякіна "Вазьму твой боль".

Мэта курсавой работы: аналіз фразеалагічных адзінак, класіфікацыя фразеалагізмаўпаводле семантычнай злітнасці кампанентаў, паводле граматычнай класіфікацыі фразеалагізмаў, паводле сінтаксічнай структуры, разгледзець мнагазначнасць і аманімію фразеалагізмаў, варыянтнасць і сінанімію, антанімічнасць і стылістычную дыферанцыяцыю фразеалагізмаў;

Задачы дыпломнай работы:

-вывучыць літаратурныя крыніцы па дадзенай тэме ;

-вылучыць фразеалагічныя адзінкі ў рамане;

-вылучыць групы фразеалагічных адзінак паводле семантычнай злітнасці кампанентаў, паводле граматычнай класіфікацыі фразеалагізмаў, паводле сінтаксічнай структуры, разгледзець мнагазначнасць і аманімію фразеалагізмаў, варыянтнасць і сінанімію, антанімічнасць і стылістычную дыферанцыяцыю фразеалагізмаў;

- даць кароткае тлумачэнне фразеалагічным адзінкам.

Вынікі : асноўныя вынікі працы могуць быць выкарыстаны для далейшых даследаванняў фразеалогіі. Праца складаецца з уводзін, дзвюх частак, заключэння, спісу выкарыстанай літаратуры.



Змест

Уводзіны

1. Агульныя звесткі пра фразеалагізмы

1.1 Фразеалогія, яе прадмет

1.2 Агульная характарыстыка і азначэнне фраземы (фразеалагізма)

2. Групы фразеалагічных адзінак у рамане І. Шамякіна "Вазьму твой боль"

2.1 Фразеалагізмы паводле суаднесенасці з часцінай мовы

2.2 Фразеалагізмы паводле семантычнай злітнасці кампанентаў

2.3 Фразеалагізмы паводле сінтаксічнай структуры

2.4 Мнагазначнасць і аманімічнасць у фразеалогіі

2.5 Варыянтнасць і сінанімія фразеалагізмаў

2.6 Антанімія фразеалогіі

2.7 Стылістычная дыферэнцыяцыя фразеалагізмаў

Заключэнне

Спіс выкарыстанай літаратуры



Уводзіны

"Выразы, якія традыцыйна перадаюцца з пакалення ў пакаленне, са старажытных часоў засяроджвалі ўвагу філолагаў. У слоўніках і зборніках фіксаваліся і тлумачыліся галоўным чынам у стылістычных мэтах "хадзячыя выразы", сэнс якіх звычайна не выцякаў са значэнняў слоў, якія складаюць гэтыя выразы, але якія тым не менш з'яўляліся меткамі, эмацыянальна-вобразнымі сродкамі выражэння думкі" [1, с.10].

Фразеалогія - адна з маладых галін. Яна сфарміравалася параўнальна нядаўна - у 40-я гады 20-га ст. Фразеалагізмы пад рознымі назвамі сцісла разглядаліся ў рамках лексікалогіі. У сучасным мовазнаўстве фразеалогія займае ўсё больш трывалыя пазіцыі. Як лінгвістычная дысцыпліна яна з'яўляецца адным з раздзелаў агульнага мовазнаўства.

"Фразеалогія, як і іншыя лінгвістычныя дысцыпліны, мае свой аб'ект вывучэння, узбагачае мовазнаўства як тэарэтычна, так і практычна. Так, тэарэтычнае вывучэнне фразеалагічных з'яў можа ўнесці істотныя карэктывы ў нашы ўяўленні аб мове як сістэме, аб гістарычным развіцці яе слоўнікавага складу, аб тыповых моўных канструкцыях і г.д. Кожная галіна мовазнаўства мае магчымасць чэрпаць з фразеалогіі ідэі, выкарыстоўваць яе дасягненні і метады. У аснове фразеалогіі, як і ў аснове іншых лінгвістычных дысцыплін, знаходзяцца назіранні над спалучальнасцю моўных адзінак, якую можна разглядаць як аснову асноў моўных з'яў. Практычнае значэнне фразеалогія набывае асабліва ў лексікаграфічнай працы, методыцы навучання мове" [2, с.3].

Паўсядзённая мова не ўключае ўвесь арсенал выразных сродкаў, якія існуюць у мове, што адбіваецца на яе якасці. Неабходна правільнае ўжыванне гэтых мастацкіх сродкаў, бо іх недарэчнае ці няправільнае выкарыстанне робіць мову не толькі беднай, але і стылістычна непісьменнай.

Актуальным уяўляецца зварот да недаследаванай тэмы - аналізу асаблівасцей такога выразнага сродку, як фразеалагічны зварот.

Дарэчы ўжытыя фразеалагізмы ажыўляюць і ўпрыгожваюць як вусную мову, так і літаратурныя творы.

У сваёй працы рускі даследчык фразеалогіі М. Шанскі адзначыў: "Узнікненне фразеалогіі рускай мовы як лінгвістычнай дысцыпліны адносіцца да 40-х гадоў 20 стагоддзя і звязана з іменем В. Вінаградава [4]. Менавіта ім у шэразе прац гэтага часу былі пастаўлены і вырашаны некаторыя пытанні агульнага характару, якія дазвалялі стварыць базу для вывучэння ўстойлівых спалучэнняў слоў сучаснай рускай літаратурнай мовы.Пасля з'яўлення прац па фразеалогіі В. Вінаградава[4] фразеалагічныя звароты сталі прадметам пільнай увагі і ўсебаковага вывучэння з боку ўсіх, хто цікавіцца пытаннямі лексікі сучаснай рускай мовы і стылістыкі мастацкай мовы"[3, с.7].

У свет выйшла вялікая колькасць прац, прысвечаных вывучэнню канкрэтнага фразеалагічнага матэрыялу, асабліва шмат кандыдацкіх дысертацый па фразеалогіі таго ці іншага пісьменніка.

Узнікненне і даследаванне беларускай фразеалогіі непасрэдна звязана з гісторыяй узнікнення і вывучэння рускай фразеалогіі.

За апошнія дзесяцігоддзі беларуская фразеалогія сфарміравалася як асобны раздзел мовазнаўства і дасягнула немалых поспехаў: выдадзена больш дзесяці манаграфій, слоўнікаў, вучэбных дапаможнікаў, абаронена шэраг дысертацыйных прац, апублікаваны шматлікія артыкулы.

А. С. Аксамітаў адзначыў: "Фразеалагізмы - яркі стылістычны сродак мовы. Выкарыстанне ўстойлівых зваротаў у мастацкай літаратуры надае апісанню экспрэсіўна-эмацыянальную выразнасць: большасць фразеалагізмаў мае дадатковае адценне ў параўнанні з адпаведнымі словамі і свабоднымі словазлучэннямі.

Фразеалагізмы - адзін з выразных сродкаў стварэння мастацкага вобраза, моўна-стылістычнай характарыстыкі герояў.

Фразеалагізмы могуць быць сродкам стварэння іроніі, гумару, каламбураў, заснаваных на сутыкненні двух фразеалагізмаў або фразеалагізма і свабоднага словазлучэння.

Фразеалагізмы выступаюць як яркі стылістычны сродак і тады, калі выкарыстоўваюцца з замацаванымі за імі формай і зместам. Аднак пісьменнікі не абмяжоўваюцца толькі традыцыйным выкарыстаннем фразеалагізмаў, а творча абнаўляюць іх [2, с.7].

Прыёмы індывідуальна-аўтарскага абнаўлення агульнанародных фразеалагізмаў залежаць ад кантэксту, ідэйна-стылістычных задач пісьменніка.

"Для таго каб мова магла выконваць камунікатыўныя функцыі, яна абавязкова павінна складацца з фанем, лексем і падпарадкоўвацца граматычным правілам, па якіх фарміруюцца камунікатыўныя адрэзкі мовы - сказы. Акрамя таго, на пэўным узроўні яе развіцця выпрацоўваецца яшчэ адзін моўны тып - устойлівыя слоўныя комплексы, фразеалагічныя адзінкі, якія, як і лексемы, служаць мэтам намінацыі. Прычына ўзнікнення ўстойлівых слоўных комплексаў звязана з інфармацыйнымі асаблівасцямі мовы як сродку камунікацыі. Нярэдкія выпадкі, калі фразеалагізм -адзіны выразнік таго ці іншага паняцця або факта рэчаіснасці і не мае аднаслоўнага эквіваленту.

Камунікатыўнасць не з'яўляецца адзінай прычынай утварэння фразеалагічных адзінак. Адлюстроўваючы з'явы розных бакоў жыцця, уяўленні, погляды і перакананні народу, фразеалагічныя адзінкі характарызуюць і самі гэтыя з'явы. Фразеалагізмы нароўні са словамі з'яўляюцца асноўнай часткаймоватворчага фонду, таму мова як камунікатыўны сродак не можа абысціся без іх.

У нашы дні фразеалогія як самастойны раздзел мовазнаўства займае значнае месца сярод лінгвістычных дысцыплін, ляжаць назіранні над спалучальнасцю моўных адзінак, дзе семантычная прырода з'яўляецца пераважаючай.

Семантычныя асаблівасці слоў-кампанентаў фразеалагізма ў спецыфічных (несвабодных) умовах іх рэалізацыі складаюць аб'ект фразеалогіі: страта словамі семантычнай самастойнасці, унутраная залежнасць паміж імі і вынікаючая адсюль абмежаванасць іх спалучальнасці. Пры вызначэнні аб'екта фразеалогіі, акрамя семантычнага, неабходна ўлічваць таксама граматычны і лексічны аспекты. Такая акалічнасць выклікана ў першую чаргу адрозненнямі паміж граматычным значэннем складаючых фразеалагізм словаформ і яго агульным значэннем, адрозненнямі паміж словам і фразеалагізмам, супярэчнасцямі паміж паўнатой парадыгмы сабодных словазлучэнняў і ўшчэрбнасцю парадыгмы фразеалагізма.

Адным з галоўных пытанняў у вызначэнні аб'екта фразеалогіі з'яўляецца пытанне аб прыкмеце, якая абмяжоўвае фразеалагічную адзінку ад свабоднага словазлучэння. В. У. Вінаградаў [4], які адным з першых даў тэарэтычнае абгрунтаванне фразеалогіі як самастойнай лінгвістычнай дысцыпліны, вылучыў тры тыпы фразеалагічных адзінак па ступені семантычнай спаянасці і структурнай непадзельнасці кампанентаў, якія адрозніваюцца ад свабодных камбінацый слоў.

Асноўнай уласцівасцю фразеалагічнай адзінкі, якая адмяжоўвае яе ад свабоднага злучэння слоў, з'ўляецца ўзнаўляльнасць. На яе падставе

М. М. Шанскі [3] ўключае ў фразеалагічны склад таксама выразы, якія ўзнаўляюцца...