Граматыка беларускай мовы

Бібліятэчная сістэма Рэспублікі Беларусь. Бібліятэка як найстаражытны інстытут пісьменства, асветы, культуры. Пераклад словазлучэннь на беларускую мову. Нарматыўныя формы дзеепрыслоўяў. Словазлучэння, улічваючы асаблівасці кіравання ў беларускай мове.
Краткое сожержание материала:

Размещено на

Кантрольная работа

Варыянт 3



Заданне 1

Падбярыце і перакладзіце навуковы тэкст на беларускую мову па сваёй спецыяльнасці (0,5 старонкі кнігі звычайнага фармату, прыкладна 100 слоў). У перакладзеным варыянце падкрэсліце словы- тэрміны (да перакладу абавязкова дадайце ксеракопію тэксту-арыгінала з усімі выходнымі дадзенымі)

Бібліятэка як найстаражытны інстытут пісьменства, асветы, культуры, адукацыі заўсёды займала адно з найважнейшых месцаў у жыцці грамадства, таму прафесія бібліятэкара і падрыхтоўка спецыялістаў вышэйшай адукацыі бібліятэчнай сферы заслугоўваюць асаблівай увагі.

Бібліятэчная сістэма Рэспублікі Беларусь уключае каля 10 тысяч публічных і спецыяльных бібліятэк з сукупным аб'ёмам фонду каля 250 млн асобнікаў. Самай буйной з'яўляецца бібліятэчная сетка Міністэрства культуры - 3924 бібліятэк, якую ўзначальвае Нацыянальная бібліятэка Беларусі. Сетка навукова-тэхнічных бібліятэк налічвае 469, медыцынскіх - 180, прафсаюзных - 240, школьных - 3840, воінскіх частак - 98, аграпрамысловага комплексу - 80, ВНУ - 57, царкоўных - 342, акадэмічных - 12. У бібліятэках краіны працуюць каля 17 тысяч спецыялістаў, у тым ліку каля 9000 - у бібліятэках сістэмы Міністэрства культуры. Вышэйшую адукацыю маюць 72,5% специалистов.1 Толькі за апошнія тры гады (2006-2008) Беларускі дзяржаўны універсітэт культуры і мастацтваў падрыхтаваў 563 спецыяліста з прысваеннем 6 кваліфікацый: бібліятэкар-бібліёграф, менеджэр; бібліятэкар-бібліёграф, таваразнаўца; бібліятэкар-бібліёграф, спецыяліст паводле аўтаматызаваным бібліятэчна-інфармацыйных сістэм; бібліятэкар-бібліёграф, перакладчык; бібліятэкар-бібліёграф, выкладчык; бібліятэкар-бібліёграф, спецыяліст паводле інфармацыі

Прафесія бібліятэкара зарадзілася на тэрыторыі Беларусі яшчэ ў ХІ стагоддзі з узнікненнем бібліятэк пры кляштарах і цэрквах.

Пры ўваходжанні беларускіх зямель у склад Вялікага Княства Літоўскага на іх інтэнсіўна ствараліся царкоўныя бібліятэкі. Ужо ў другой палове ХVІ стагоддзя такія бібліятэкі былі створаны ў Вільні, Полацку, Слуцку, Мінску, Магілёве. Найбольш багатыя сходу кніг, у асаблівасці рукапісныя, знаходзіліся ў бібліятэках Супроельского, Слуцкага, Троицкога, Жыровіцкага, Віцебскага, Маркоўскага і іншых манастыроў. Ролю бібліятэкараў ў іх выконвалі ў асноўным манахі. У ХІХ стагоддзі змяніўся характар і скіраванасць кнігадрукавання. Вялікую ролю ў распаўсюдзе перадавой рускай і замежнай навукі і літаратуры выконвалі бібліятэкі пры навучальных установах, пазней - створаныя ў губернскіх гарадах публічныя бібліятэкі Беларусі. У XVIII-ХІХ стагоддзях бібліятэкі пачалі фармавацца ў езуіцкіх вучылішчах, гімназіях, іх пачалі збіраць найбольш адукаваныя прадстаўнікі грамадства.

У 1913 годзе на тэрыторыі Беларусі налічвалася каля 850 бібліятэк з кніжным фондам каля 4 тысяч экз. Першая навуковая бібліятэка - Фундаментальная бібліятэка Беларускага дзяржаўнага універсітэта - была створана ў 1921 годзе. На яе базе стала функцыянаваць Дзяржаўная бібліятэка БССР (Нацыянальная бібліятэка Беларусі). У тыя ж гады ў некаторых абласных цэнтрах (Віцебск, Гомель, Магілёў) былі створаны яе філіялы. У 1925 году была заснавана ў г. Мінску Цэнтральная навуковая бібліятэка ім. Якуба Коласа.

Першыя дзіцячыя бібліятэкі ў Беларусі пачалі стварацца ў 1934 годзе.

Да сярэдзіны 30-х гадоў ХХ стагоддзя ў рэспубліцы была ўжо створана сістэма бібліятэк. Вялікая Айчынная вайна прыпыніла далейшае развіццё бібліятэк, да таго ж вялікая частка бібліятэк і іх кніжных фондаў, у тым ліку найбагацейшых рукапісаў, была разрабавана фашыстамі і вывезена з краіны. Нягледзячы на інтэнсіўнае развіццё бібліятэчнай справы ў даваенны перыяд, у Рэспубліцы Беларусь не існавала сістэмы падрыхтоўкі бібліятэчных спецыялістаў.

У 1944 годзе, калі Беларусь была вызвалена ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў і ляжала ў руінах, кіраўніцтва краіны займалася не толькі узнаўленнем эканомікі, але і інтэлектуальным, культурным і духоўным развіццём народа. З'явілася ідэя аб неабходнасці падрыхтоўкі бібліятэкараў-бібліёграфаў вышэйшай кваліфікацыі, а практычнай рэалізацыяй гэтай ідэі стала адкрыццё пры Мінскім педагагічным інстытуце (зараз Беларускі дзяржаўны педагагічны універсітэт ім. М. Танка) кафедры бібліятэказнаўства і адначасова бібліятэчнага факультэта. Менавіта кафедра бібліятэказнаўства з'явілася заснавацельніцай вышэйшай бібліятэчнай адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь. Таму доўгі шлях яе станаўлення і развіцця з'яўляецца адначасова і шляхам станаўлення і развіцця вышэйшай бібліятэчнай адукацыі. На наш погляд, тут можна вылучыць некалькі этапаў:

* арганізацыя і першапачатковае станаўленне кафедры бібліятэказнаўства і вышэйшага бібліятэчнай адукацыі ў краіне (1944-1960);

* павелічэнне колькасці штатных выкладчыкаў і падстава іншы кафедры на факультэце - бібліяграфіі (1961-1974);

* фарміраванне асноўнага складу выкладчыкаў-навукоўцаў у сувязі з адкрыццём Мінскага інстытута культуры (цяпер белорусcкой дзяржаўны універсітэт культуры і мастацтваў) (1975-2003),

* рэарганізацыя бібліятэчнай факультэта ў факультэт інфармацыйна-дакументных камунікацый, а кафедры бібліятэказнаўства - у кафедру менеджменту інфармацыйна-дакументнай сферы (з 2003 г.).

Заданне 2

Напішыце 20 слоў-тэрмінаў па сваёй спецыяльнасці, падкрэсліце зычныя і галосныя, напісанне якіх не супадае з вымаўленнем

Бібліятэка, пераплётчык, бібліеграф, аддзел, адукацыі, стацыянарная бібліятэка, аўтар, бібліятэказнаўства, бібліяграфіі



Заданне 3

Напішыце словы па-беларуску:

Компьютер - кампутар, балерина - балерына, семнадцать- сямнаццаць , деликатес - далікатэс, виртуоз - віртуоз, азиатский - азіяцкі , приоритет - прыярытэт, рассердиться - раззлавацца, бессмертный - несмяротны, мушкетёр - мушкецёраў, лидировать - лідыраваць, компактный - , кампактны, милосердный - міласэрны, меццо-сопрано - мецца-сапрана, иметь льготы - мець ільготы, множество - мноства, Рембрандт - Рэмбрант, себялюб - сябелюбства, расчистить - расчысціць, расщедриться - расшчодрыцца, носитель - носьбіт, слезами - слязьмі, Обью - Обью, многоступенчатый - шматступенны, сверхидейный - сверхідэйны, пединститут - педінстытут, арпеджио - арпеджыа.

Заданее 4

Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары: рознакаляровы, саламарэзка, фальклер, сальфеджыа, шэсцьсот, адрас, цырымонія, почырк, каляндар, феерверк, аксіема, ідэолаг, міжынстытуцкі, займацца, спадалба, праінфармаваць, жыццярадасны, паўнаўладны, фатаграфія, працілеглы, штотыднёвы, статысячны, ліпеньскі, тайваньскі, будзеце, ледзьве, хрэсьбіны, дзвесце, Уль яна, іншы, супеінтэлект.

Заданне 5

Раскрыйце дужкі: а) запішыце, дзе трэба, вялікую літару. Калі ёсць варыянты ў напісанні, трэба напісаць абодва (напрыклад, 9 Мая (свята), 9 мая (дата)): часопіс “Веснік” Беларускага Дзяржаўнага Ўніверсітэта Культуры”, Пятроўская эпоха, адраджэнне, Вялікая Айчынная вайна, Дзень ведаў, Сусветны дзень моладзі, Дошка гонару, Адміністрацыя Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, Гарлахвацкія, мінчанін, купалавец, русалка, 8 сакавіка (дата) 8 Сакавіка (свята) , сабака Тузік, Белавежская пушча, Савет факультэта;

б) запішыце словы разам, асобна, праз дэфіс: мульты-медыйны, паўбяды, дэ-юрэ, ваенкар, паў-Еўропы, высокакваліфікаваны спецыяліст, шчыра выказаныя думкі, векапомныя дні, вышэй сказаныя словы, контрідэя, контрадмірал, кіна-афіша, фінансава-эканамічны аддзел, цёмнашэры, хуткараспушчальны, літаратурна-музычная кампазіцыя, восем сотых, дваццаць сем, шасцісоты, узаема-абумоўлены, па-мойму, як раз, усё роўна, у адно, у пустую, на конт.

Заданне 6

Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову (для назоўнікаў агульнага роду запішыце два варыянты перакладу):

играть на жалейке - гуляць на жалейкі; по античным фрескам и мозаикам - па антычным фрэскам і мазаікі, паводле антычных фрэсак і мазаікі; уклад жизни - ўклад жыцця; в числовом модуле - ў лікавым модулі; эпоха эллинизма - эпоха элінізму; о Петровской эпохе - аб Пятроўскай эпохе; строгое жюри - строгае журы; аппарат управления - апарат кіравання; по материальным ценностям - па матэрыяльных каштоўнасцей, па матэрыяльных каштоўнасцяў; в области распространения - у галіне распаўсюджвання; на театральной площадке - на тэатральнай пляцоўцы; по заданию руководителя - па заданні кіраўніка; об известном музыканте - пра вядомага музыку; судить по внешнему виду - меркаваць па знешнім выглядзе; работать по главному плану - працаваць па галоўным плане; изменения в репертуаре - змены ў рэпертуары; вручить диплом Шунейко Ольге - ўручыць дыплом Шунейка Вользе; быть современной моделью - быць сучаснай мадэллю; заниматься музыкальным творчеством - займацца музычнай творчасцю; вопросы к экзамену - пытанні да экзамену; начало спектакля - пачатак спектаклю; говорить с Сашей Дедюлей - гаварыць з Сашам Дзядзюля.

Заданне 7

Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову: нестерпимая боль - нясцерпная боль; не видел Володиного друга - не бачыў Валодзіна сябра; бабушкины секреты - бабуліны сакрэты; он веселее всех - ён весялей ўсіх; собственное мнение - ўласнае меркаванне; зрительские симпатии - гледачовыя сімпатыі; свободное время - вольны час; подавляющее большинство - пераважная большасць; глубокое заблуждение - глыбокі зман; врожденные способности - прыроджаныя здольнасці; личностные стандарты - асобасныя стандарты; креативное развитие - крэатыўнае развіццё; оптовая продажа - аптовая продаж; музыкальная рукопис - музычная рукапіс; главная роль - галоўная роля; о...