Трансфармацыя інфармацыйнай прасторы Венгрыі
БЕЛАРУСКI ДЗЯРЖАЎНЫ УНИВЕРСIТЭТкафедра замежнай журналістыкі і літаратурыРЭФЕРАТна тэму:«ТРАНСФАРМАЦЫЯ ІНФАРМАЦЫЙНАЙ ПРАСТОРЫ ВЕНГРЫІ»МИНСК, 2008На пачатку перыяду трансфармацыі ў Венгрыі, згодна каталогу перыядычнага друку, выдавалася 840 газет і часопісаў агульным тыражом 1 млрд экз. Друк знаходзіўся на дзяржаўнай датацыі. Ацэньваючы характар пераўтварэнняў венгерскіх СМІ, якія адбываліся ва ўзаемазалежасці з кардынальнымі палітычнымі рэформамі, трэба мець на ўвазе, што ў Венгрыі, у адрозненне ад суседзяў па рэгіёне, рэвалюцыйныя змены адбываліся не пад ціскам народу «знізу», як у Румыніі або Чэхаславакіі, а «зверху». Палітычная трансфармацыя была абумоўлена рэфармацыйнымі працэсамі ўнутры кіруючай Венгерскай сацыялістычнай рабочай партыі (ВСРП). Яна пачалася ўлетку . пасля адстаўкі Янаша Кадара з пасады Першага сакратара ЦК і да вясны . адбывалася па ініцыятыве партыйнага кіраўніцтва. Адмова ў чэрвені . ВСРП ад цэнтралізаванага кантролю над СМІ, ліквідацыя сектара прапаганды і агітацыі ЦК, стварылі падстава для з'яўлення ў хуткім часе альтэрнатыўнай перыёдыкі. Летам . ВСРП прыняла дактрыну палітычнага плюралізму. 7 кастрычніка . пазачарговы надзвычайны з'езд партыі перайменаваў яе ў Венгерскую сацыялістычную партыю, адмяніў прынцып дыктатуры пралетарыята і наладзіў дыялог за «Круглым сталом» з прадстаўнікамі нефармальных аб'яднанняў. Вынікам пасяджэнняў «Круглага стала» стала дамоўленасць пра паступовы пераход ад «дзяржаўнага» да «дэмакратычнага» сацыялізму і правядзенне свабодных парламенцкіх выбараў. На выбарах у сакавіку . перамогу атрымаў шматпартыйны саюз Дэмакратычны форум, які сфарміраваў кааліцыйны ўрад і прыступіў да змены мадэлі дзяржаўнага ладу. ВСП сышла з палітычнай арэны. Была адменена сістэма ліцэнзій для друку, радыё і тэлебачання. Замест яе ўвялі простую працэдуру рэгістрацыі. Гэта паспрыяла інфармацыйнаму выбуху – колькасць выданняў за паўтара года павялічылася ў 3 разы.Урад, сфарміраваны Дэмакратычным форумам, адмяніў дзяржаўныя датацыі для перыядычнага друку і распачаў прыватызацыю друкаваных і электронных СМІ. Усе без выключэння выданні былі вымушаны шукаць сродкі для існавання. Гэта паўплывала на характэрную рысу венгерскіх СМІ на першым этапе трансфармацыі – адкрытасць замежным інвестыцыям. Гэтая акалічнасць мела станоўчы і адмоўны бок. Станоўчы – імклівыя, у параўнанні з друкаванымі СМІ суседніх краін рэгіёна, змены ў дызайне і змесце выданняў, павышэнне якаснага ўзроўню ілюстрацый і тэксту, а таксама дыверсіфікаванасць (арыентацыя на інтарэсы пэўных груп насельніцтва). Адмоўны — выданні пачалі губляць нацыянальнае аблічча, ператвараючыся ў «кальку» заходнееўрапейскіх або амерыканскіх аналагаў, празмерная камерцялізацыя работы рэдакцый, залежнасць ад густу капрызных рэкламадаўцаў. Шмат выданняў, не вытрымаўшы жорсткіх умоў канкурэнцыі, зачыніліся, сотні журналістаў і тэхнічных супрацоўнікаў аказаліся беспрацоўнымі. Адной з першых, прынамсі, зачыніўся ў сувязі са скарачэннем колькасці падпісчыкаў орган Дэмакратычнага форума – газета «Мадьярскі форум».Па заканчэнні гэтага перыяду трансфармацыі высветлілася, што аснову новай структуры друку па-ранейшаму складаюць так званыя «старыя» газеты і часопісы, якія выходзілі да . і якія здолелі прыстасавацца да новых умоў. Першае месца ў рэйтынгу папулярнасці мае штодзённая газета «Свабода народа» – былы цэнтральны орган ВСРП. Яе аналаг на Беларусі – газета «Звязда». У сакавіку . рэдакцыйны калектыў зарэгістраваў сябе ў якасці заснавальніка газеты. З тае пары «Свабода народа» імкнецца захоўваць пазіцыю нейтральнага назіральніка пры аглядзе ўнутрыпалітычнай сітуацыі ў краіне. Што ж тычыцца яе пазіцыі па знешнепалітычных пытаннях, дык газета падтрымлівала курс Венгрыі на інтэграцыю ў агульнаеўрапейскую прастору, і сваімі публікацыямі паспрыяла фарміраванню грамадскай думкі ў адпаведным кірунку.Наогул венгерскі друк, за нязначным выключэннем тыпова маргінальных выданняў, вітаў уступ Венгрыі ў гандлёвае Вышаградскае пагадненне з Польшчай і Чэхіяй у . (у выніку яго былі фактычна ліквідаваны межы паміж трыма краінамі), а таксама ўваходжанне ў . у якасці асацыяванага члена ў Еўрапейскі Саюз. Аднак далейшая інтэграцыя ў «адзіную Еўропу» на пачатку 2000-х гг. ужо не выклікала такога аднадушша. Пераход на заходнееўрапейскія стандарты якасці прадукцыі (абавязковая ўмова далучэння да ЕС) спарадзіў банкруцтва шматлікіх прамысловых і сельскагаспадарчых прадпрыемстваў, якія не мелі дастатковых сродкаў для адпаведнай рэканструкцыі. Іх пазіцыі занялі на венгерскім рынку замежныя вытворцы. У выніку, як слушна заўважалі ў сваіх матэрыялах карэспандэнты той жа «Свабоды народа», плён інтэграцыі чакаў венграў у перспектыве, а заганы і хібы агульнакантынентальнага гаспадарання, у прыватнасці высокія тэмпы інфляцыі і беспрацоўе, меліся перажыць ужо цяпер. Падзенне грамадскага дабрабыту адбілася і на колькасці падпісчыкаў «Свабоды народа»: калі ў . яна мела тыраж 500 тыс. экз., дык у . – 300 тыс. экз. Аднак і гэтая лічба рэкордная для сучаснай Венгрыі.Удвая меншы тыраж мае штотыднёвая газета «Свабода» — цэнтральны орган прафсаюзаў. З ім канкурыруе за аўдыторыю адчынены ў . штотыднёвы прафсаюзны часопіс «Рабочы».Сярод групы «новых» (г. зн. з'явіліся пасля .) выданняў першую пазіцыю ў рэйтынгу папулярнасці займае штотыднёвая газета «Рэформа», якая асвятляе пераважна сацыяльна-эканамічную сітуацыю ў краіне. Гэтае выданне было заснаваны і выдаецца дзякуючы інвестыцыям германскага канцэрна Бартэльсмана.Нетрадыцыйным для Венгрыі з'яўляецца клерыкальны друк. Каталіцкая царква ў Венгрыі не мела такіх моцных пазіцый у грамадстве, як, напрыклад, у Польшчы. Клерыкальныя ратапрынтныя выданні распаўсюджваліся доўгі час сярод прыхажан касцёлаў. У апошняе дзесяцігоддзе, дзякуючы фінансавай падтрымцы Ватыкана, у Венгрыі былі заснаваны і выдаюцца 19 штодзённых і штотыднёвых газет. Іх тыраж вагаецца ў межах 10–15 тыс. экз. Яны не змяшчаюць рэкламу, а змест матэрыялаў тычыцца пераважна пытанняў культуры, маралі і рэлігіі.Сярод моладзі значным попытам карыстаецца газета «Іген» (аналаг беларускага «Переходного возраста»), якая выдаецца з . двойчы на месяц. Яе тыраж — 60 тыс. экз.Штомесячны часопіс творчай інтэлігенцыі «Культура» (аналаг тыднёвіка «Літаратура і мастацтва») увесь перыяд трансфармацыі балансаваў на мяжы закрыцця з-за нізкай колькасці падпісчыкаў. І сёння яго пазіцыі цяжка назваць трывалымі, што таксама робіць яго падобным да беларускага аналага. Тыраж выдання балансуе на мяжы 3–5 тыс. экз. і не з'яўляецца прывабным для рэкламадаўцаў.Як у датрансфармацыйны перыяд, так і цяпер функцыі галоўнага распаўсюджвальніка інфармацыі ў краіне і за яе межамі ўскладзены на Венгерскае тэлеграфнае агенцтва, заснаванае ў . Нягледзячы на ўтварэнне новых інфармацыйных агенцтваў, якія адгалінаваліся з тых ці іншых аддзелаў ВТА, на карысць Венгерскага тэлеграфнага агенцтва спрацоўвае даніна традыцыям – інфармацыя ВТА традыцыйна лічыцца бездакорнай і непрадузятай.Гаворачы аб пранікненні замежнага капіталу на рынак друкаваных СМІ Венгрыі, нельга не адзначыць актыўнасці брытанскага выдавецкага Дома «Мірар груп» (заснавальнік – Роберт Максвел). Брытанская медыякарпарацыя першапачаткова аказвала дабрачынную дапамогу грантамі і пастаўкай абсталявання папулярным венгерскім выданнем, арганізацыяй семінанараў павышэння кваліфікацыі і камандзіровак для журналістаў. У . «Мірар груп» набыла кантрольны пакет акцый найбольш масавай у той час газеты «Мадзьярска...